“Kağıt Asker!”

Gürcü-Ermeni asıllı Sovyet müzisyen Bulat Okucava (Булат Окуджава “Бумажный солдат“) tarafından “Paper Soldier” (1959) adlı şarkısı, savaş ve şiddetin şifalanmasını dileyen halkların askerlik kavramının çelişkisini gözler önüne seriyor. Bu tasvir, müzik videosunda animasyon kurgusu ile anlatılıyor. Günün film önerisinde ise 93 harbi olarak anılan savaşta; Osmanlı ve Rus cephesini konu alır ve bu filmde Okudzhava’nın popüler şarkılarından bir diğeri, “Güz yağmuru” adlı şarkısına yer verilir.

“Çocukları ürkütülmüş bir dünyanın denizi mavi olsa ne yazar olmasa ne?”

Cahit Zarifoğlu

Savaşın kazananı olmaz ve barış, savaşla kazanılmaz. Savaşta hayatta kalanların tek kazancı zihinlerine ve ruhlarına kazınmış acı ve ölümdür. Keza barış için kavgaya tutuşanların algı manipülasyonudur savaşmak. Ve savaş sadece yıkım getirir; kazana da kaybedilene de!

*ASLI’NIN FİLM ÖNERİSİ…

Film adına tıklayarak İmdb Sayfasına ulaşabilirsin!

The Turkish Gambit (2005) : Rusça Турецкий гамбит, Turetskiy Gambit 2005 adıyla film adı olarak üretilmiştir. Yazar Boris Akunin tarafından yazılan Turetskiy Gambit 1998 adlı romanından uyarlamadır. Rus Bulgar ortak yapımı, aksiyon gizem gerilim savaş tarihi casus dram filmidir. Yönetmen ve senarist Dzhanik Fayziev. Oyuncular Marat Basharov, Yegor Beroyev, Olga Krasko, Vladimir İlin, Dmitriy Pevtsov, Didier Bienaimé, Viktor Verzhbitskiy, Aleksandr Baluev. Türkçeye “Türk Hamlesi 2005” olarak tercüme edilmiştir. Film 137 dakika sürer. Yapım 4 galibiyet 11 adaylık ödülü kazanmıştır. Filmin orijinal adı Türk Gambiti anlamında kullanılır. Gambit, satrançta pozisyon üstünlüğü sağlamak amacı ile yapılan taş fedasına denmektedir. (Amerikan yapımı The Queen’s Gambit (TV Mini-Series 2020) dizisi ve Gambit ile ilgili bilgi almak için mavi dizi adına link bıraktım, bir göz at istersen.)

93 Harbi; Rumi takvime göre 1293 yılına denk geldiğinden Osmanlı tarihinde 93 Harbi olarak anılır. (1877-1878 arasında, Osmanlı padişahı II. Abdülhamit ve Rus çarı II. Alexander dönemindeki Osmanlı-Rus Savaşıdır.) Osmanlı orduları savunmada kaldığı savaşın bir yılının sonrasında, Batılı devletlerin arabulucu olmuşlar: Rus orduları, İstanbul Yeşilköy civarına kadar gerileyip Ayastefanos Antlaşması imzalanmasına rağmen Osmanlı müttefikleri tarafından lav edilip yeniden hazırlanan Berlin Antlaşmasına imza atılmış ve bunun sonucunda 1 milyonu aşkın Osmanlı vatandaşı Balkanlar ve Kafkasya topraklarından çıkartılarak göçe zorlanmış. Ayrıca Batum Müslüman Lazlar ve Gürcüler de göç etmek zorunda bırakılmış. Yani bu anlaşmaya göre özellikle Balkanlar, etnik temizliğe maruz kalmış.

Uyarlanan romanın kurgusal karakteri Dedektif Erast Fandorin, bu bahsettiğim 93 Harbinde, Rus casusu olarak esir düşer ve Rus Ordusu’na sızmış Türk casusunun bulup Osmanlıya daha fazla bilgi iletmesini engellemeye çalışması işlenir.

“Gizli bir silah, en güçlü silahtır.”

The Turkish Gambit (2005)

Osmanlı için filmde kullanılan ‘”Yaşasın Türkiye Cumhuriyeti” repliği, filmin geçtiği zamandan on yıllar sonra kurulacak 1923 tarihli Türkiye Cumhuriyeti ile çelişik bir ifade yaratır. Ayrıca filmin oyuncularından Fransız aktör Didier Bienaimé, yapımın gösterime girdiğini göremeden de ölmüştür.

Bir farklı anekdot daha; bu filmin geçtiği savaş sayesinde “başıbozuk” sözünün Rusçaya geçtiği savı var. Ki semantik ve fonetik olarak birebir telaffuz edilir. Başıbozuk, Osmanlıda savaşlarda, bütün birliklerin önünde giden yarı çıplak ve çılgınca davranan kişilere denirmiş. Bu birliğe afyon içirildiğinden psikopat gibi davranır ve düşmanın gözüne korku salar ve fakat çoğunlukla da hepsi ölürmüş. Ancak bu çılgınlık düşman birliklerinin düzenini bozar, kendilerine güvenlerini sarsarmış.

Kırım Savaşı sırasında da aynı sözöbeği, bu defa Fransızcada hayat bulmuş; ancak semantik manası egzajere edilerek Fransız halkı tarafından küfür olarak kullanılmış. 93 Harbi öncesi 1854-56 tarihleri arasında yapılan Kırım Savaşında, Osmanlı’nın “başıbozuk” birliklerini gören  Fransızlar, bu kelimeyi dillerinde hakaret maksatlı kullanıp “başi buzuk” şeklinde telaffuz ediyorlarmış Osmanlının askeri zekasının en önemli örneklerinde biri olarak anılan bu lengüistik efsane kelimenin bir izine de Les Aventures de Tintin karakterlerinde Bachi-bouzouk (kırık kafa anlamında) adlı karakterle rast gelinir. Hatta eski St Petersburg Rusçasında itlik yapan, eşkıya, holigan anlamında da kullanılırmış. Vesselam Türkçeden dünya dillerine geçen bir sözün hikayesidir bu.

Bu kadar bilgiden sonra izleyelim mi?

“Kaybettik çünkü kendimize kaybettiğimizi söyledik.”

Leo Tolstoy

Söz büyüdür çünkü…